Ο ελληνικός τουρισμός γιορτάζει κάθε χρόνο «ρεκόρ αφίξεων και εσόδων», με αριθμούς που εντυπωσιάζουν: δισεκατομμύρια ευρώ στα ταμεία, εκατομμύρια επισκέπτες, διαρκείς νέες επενδύσεις σε πολυτελείς μονάδες. Όμως, πίσω από την «βιτρίνα» της επιτυχίας, το τουριστικό μοντέλο αφήνει βαθιά αρνητικά αποτυπώματα στις τοπικές κοινωνίες, στους εργαζόμενους και στο περιβάλλον

Ο ελληνικός τουρισμός γιορτάζει κάθε χρόνο «ρεκόρ αφίξεων και εσόδων», με αριθμούς που εντυπωσιάζουν: δισεκατομμύρια ευρώ στα ταμεία, εκατομμύρια επισκέπτες, διαρκείς νέες επενδύσεις σε πολυτελείς μονάδες. Όμως, πίσω από την «βιτρίνα» της επιτυχίας, το τουριστικό μοντέλο αφήνει βαθιά αρνητικά αποτυπώματα στις τοπικές κοινωνίες, στους εργαζόμενους και στο περιβάλλον.

Εργασία χωρίς δικαιώματα – μια βιομηχανία πάνω στην εξουθένωση

Οι εργαζόμενοι στον τουρισμό είναι ίσως οι πιο αδικημένοι. Παρά τα τεράστια κέρδη, οι μισθοί παραμένουν καθηλωμένοι εδώ και πάνω από μια δεκαετία, οι Συλλογικές Συμβάσεις έχουν διαλυθεί, ενώ οι συνθήκες συχνά θυμίζουν εργασιακή ζούγκλα: εξαντλητικά 10ωρα χωρίς ρεπό, απλήρωτες υπερωρίες, ανασφάλιστη εργασία, πρόχειρα και ακατάλληλα καταλύματα για το προσωπικό. Χιλιάδες θέσεις μένουν κενές γιατί οι νέοι εργαζόμενοι, ύστερα από μία-δύο σεζόν, εγκαταλείπουν τον κλάδο εξαντλημένοι σωματικά και ψυχολογικά.

Οι τοπικές κοινωνίες στο περιθώριο

Η τουριστική «ανάπτυξη» αλλάζει βίαια τα νησιά και τις μικρές κοινότητες. Ο παραδοσιακός οικογενειακός χαρακτήρας της φιλοξενίας δίνει τη θέση του σε μεγάλους ομίλους που αγοράζουν, χτίζουν και εξαγοράζουν, επιβάλλοντας μονοπώλια. Οι ντόπιοι βλέπουν τον τόπο τους να μην τους ανήκει πια: στεγαστική κρίση, υπερφορτωμένες υποδομές, σκουπίδια, κυκλοφοριακό χάος, παραλίες κατειλημμένες από ξαπλώστρες, εκρηκτική ακρίβεια που τους αποκλείει από το ίδιο το καλοκαίρι. Στα άνυδρα νησιά, χιλιάδες πισίνες ξεφυτρώνουν, καταναλώνοντας πολύτιμο νερό και αλλοιώνοντας το τοπίο.

Ανάπτυξη για λίγους – βάρη για τους πολλούς

Παρά τις γενναίες κρατικές επιδοτήσεις, τις φοροαπαλλαγές και τα προνόμια προς τις μεγάλες εταιρείες, οι τιμές για τον απλό ταξιδιώτη εκτοξεύονται. Στην ακτοπλοΐα, οι επιδοτήσεις και τα αφορολόγητα καύσιμα δεν μείωσαν ποτέ τα εισιτήρια· αντιθέτως, αυτά αυξήθηκαν πάνω από 50% τα τελευταία χρόνια. Το ίδιο ισχύει και στις μαρίνες και στην κρουαζιέρα: οι υποδομές αναβαθμίζονται με δημόσιο χρήμα, αλλά τα οφέλη συγκεντρώνονται σε λίγους παίκτες, ενώ οι πολίτες και οι εργαζόμενοι επωμίζονται μονάχα τα βάρη.

Η ψευδαίσθηση της «χρυσής βιομηχανίας»

Η κυβέρνηση προβάλλει τον τουρισμό ως «μοχλό ανάπτυξης», αξιοποιώντας ακόμα και τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης για αυτόν. Ωστόσο, η πραγματικότητα στις τοπικές κοινωνίες διαψεύδει το αφήγημα: ο τουρισμός προχωρά χωρίς σχέδιο, χωρίς όρια και χωρίς σεβασμό στη φέρουσα ικανότητα των τόπων και στο περιβάλλον τους. Η άναρχη δόμηση, η εμπορευματοποίηση της γης, η αλλοίωση της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς δείχνουν ότι η «ανάπτυξη» συχνά σημαίνει απώλεια ταυτότητας και ποιότητας ζωής.

Ο τουρισμός για ποιον;

Στην πράξη, ο ελληνικός τουρισμός δεν είναι για όλους. Με τις τιμές στα ύψη, 1 στους 2 Έλληνες δηλώνει ότι δεν μπορεί να κάνει ούτε μια εβδομάδα διακοπές. Ο τόπος τους μετατρέπεται σε προϊόν για τους ξένους επισκέπτες υψηλού εισοδήματος, ενώ οι ίδιοι μένουν αποκλεισμένοι. Έτσι, η βιομηχανία που υποτίθεται πως «στηρίζει την κοινωνία», τελικά καταλήγει να λειτουργεί εναντίον της.

Ο τουρισμός μπορεί να είναι πηγή ζωής για έναν τόπο, όμως όταν προχωρά ανεξέλεγκτα, χωρίς σχέδιο και χωρίς σεβασμό στον άνθρωπο και το περιβάλλον, μετατρέπεται σε βρόχο που σφίγγει γύρω από τις ίδιες τις κοινωνίες που υποτίθεται πως ωφελεί. Το ερώτημα είναι επίκαιρο όσο ποτέ: θέλουμε τουρισμό που υπηρετεί τον τόπο ή τόπο που υπηρετεί τον τουρισμό;

Περισσότερα στο