Η εισήγηση του Αντώνη Γκουντάρα Δημάρχου Αγιάς, Αντιπροέδρου του Συνδέσμου Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας (ΣΔΙΠΕ), μέλους του ΔΣ και Προέδρου Επιτροπής Συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων της ΚΕΔΕ, στο Ετήσιο Τακτικό Συνέδριο της ΚΕΔΕ στην Αλεξανδρούπολη την Παρασκευή 7 Νοεμβρίου. Η εισήγηση έγινε στα πλαίσια της θεματικής “Οικονομικά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης & Χρηματοδοτούμενα Προγράμματα”.

Ανάμεσα σε άλλα ο κ.Γουντάρας αναφέρθηκε στην κατάσταση που έχει διαμορφωθεί κατά την υλοποίηση του προγράμματος του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Τουρισμός υγείας και ευεξίας με την αξιοποίηση ιαματικών πηγών», το οποίο και περιλαμβάνει τη σύμβαση «Αναβάθμιση υφισταμένων ή δημιουργία νέων εγκαταστάσεων ιαματικού τουρισμού».

Η αναφορά του στο ιστορικό, την παρούσα κατάσταση και τις λύσεις που μπορούν να δωθούν ξεκινάει το 7:30 λεπτό του VIDEO και μπορείτε να το παρακολουθήσετε ΕΔΩ

Παρακάτω μπορείτε να διιαβάσετε το σύνολο της εισήγησης για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην υλοποίηση του προγράμματος του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Τουρισμός υγείας και ευεξίας με την αξιοποίηση ιαματικών πηγών»

Ταμείο Ανάκαμψης – Ιστορικό και Παρούσα κατάσταση

Η κυβέρνηση το 2023 εξήγγειλε 27 εκατ. ευρώ για τον εξυγχρονισμό των παλαιών και την δημιουργία νέων εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης ιαματικών πηγών. Τον Μάϊο του 2024 ανακοινώθηκε πως το ποσό μειώθηκε σε 21 εκατ. ευρώ και τελικά όταν προκηρύχθηκε το έργο στις 29/7/24 είδαμε ότι για τις κατασκευές θα δινόταν το ποσό των 15.880.000 € κάτι που σε καμιά περίπτωση δεν καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες του κλάδου πανελλαδικά.

Η καταληκτική ημερομηνία υποβολής των επενδυτικών προτάσεων ήταν στις 15/9/24 δηλαδή είχαμε 45 ημέρες μέσα στο καλοκαίρι  για να ανταποκριθούμε σε μια τρομερά δύσκολη και πολύπλοκη διαδικασία που απαιτούσε την εργώδη προσπάθεια πολλών επιστημονικών πεδίων και ενώ προηγουμένως το Υπ. Τουρισμού δεν ανταποκρίθηκε στις εκκλήσεις του Συνδέσμου Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας για συνεργασία πάνω στην συγγραφή της πρόσκλησης προκειμένου να πλησιάζει στα χαρακτηριστικά του κλάδου για να μπορούν να συμμετάσχουν όσο γίνεται περισσότερες πηγές και να μπορεί να απορροφηθεί το σύνολο του ποσού.

Και ενώ καμία παράταση δεν δόθηκε στον χρόνο υποβολής το αποτέλεσμα ήταν να κατατεθούν 10 επενδυτικές προτάσεις συνολικού ύψους 13.773.780€.

Στα τέλη Οκτωβρίου του 2024 ορίστηκε επιτροπή αξιολόγησης και οι αξιολογήσεις άρχισαν να βγαίνουν τον Ιούνιο του 2025 ενώ τελείωσαν τέλη Ιουλίου του 2025.

Όλο αυτό το διάστημα η αυτοδιοίκηση, μέσω τις ΚΕΔΕ και του ΣΔΙΠΕ, ζητούσε επίσπευση των διαδικασιών αξιολόγησης και έγκρισης των επενδυτικών προτάσεων έτσι ώστε να υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος υλοποίησης των έργων.

Από τα 10 επενδυτικά σχέδια των 13,5 εκατ. ευρώ εγκρίθηκε, για 9 επενδυτικά σχέδια, το ποσό των 7,5 εκατ. ευρώ και κόπηκαν 6,2 εκατ. ευρώ κυρίως από Δήμους και Δημοτικές επιχειρήσεις οι οποίες αναγκαστικά υπέβαλαν βάσει του Ν.4412/2016 κάτι που δεν έγινε δεκτό από την επιτροπή αξιολόγησης του Υπ. Τουρισμού. Έτσι, αν όλα πάνε καλά η κρατική επιχορήγηση θα είναι 3,9 εκατ. ευρώ και η ιδία συμμετοχή 3,7 εκατ. ευρώ και βέβαια θα χρειαστούν στο σύνολο άλλα περίπου 10 εκατ. ευρώ για την ιδία συμμετοχή και την συμπλήρωση των κομμένων έργων, που πρέπει να βρουν οι ενδιαφερόμενοι, προκειμένου να ολοκληρώσουν.

Σήμερα διαπιστώνουμε ότι το στάδιο της ωρίμανσης και της προετοιμασίας για δημοπράτηση συνοδεύεται από σημαντικές διοικητικές και τεχνικές δυσχέρειες. Από τις εννέα Λουτροπόλεις που εντάχθηκαν, οι πέντε λειτουργούν ως Ο.Τ.Α. ή δημοτικές επιχειρήσεις, με συνέπεια να υπάγονται στο θεσμικό πλαίσιο του Ν. 4412/2016. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα των τουριστικών έργων, δημιουργεί πολλαπλά στάδια ελέγχου και επιβεβαίωσης νομιμότητας πριν από τη δυνατότητα δημοπράτησης των έργων.

Πιο συγκεκριμένα

–Επικαιροποίηση μελετών και αναπροσαρμογή προϋπολογισμών

Μεσολάβησε περίπου ένα έτος από την υποβολή των προτάσεων έως την απόφαση ένταξης. Κατά το διάστημα αυτό, οι μελέτες που είχαν εκπονηθεί έπρεπε να επικαιροποιηθούν λόγω ανατιμήσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι αυξήσεις στα υλικά δόμησης κυμάνθηκαν μεταξύ 3 % και 6 % (ανάλογα την περίπτωση / υλικό) εντός αυτού του χρονικού διαστήματος, γεγονός που καθιστά αναγκαίο τον επανυπολογισμό των επιμέρους προϋπολογισμών κάθε έργου. Στην περίπτωση μη επικαιροποίησης του συνολικού προϋπολογισμού, ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην υπάρξει ανάδοχος λόγω των μη πραγματικών τιμών και ως αποτέλεσμα να οδηγήσει στην ακύρωση του συνολικού εγχειρήματος.

-Έλεγχος τευχών δημοπράτησης από τον φορέα υλοποίησης

Με βάση την τελευταία οδηγία του Υπουργείου Τουρισμού, το οποίο είναι ο φορέας υλοποίησης των έργων, τα τεύχη δημοπράτησης πρέπει να υποβάλλονται προκαταρκτικά στο Υπουργείο για έλεγχο και έγκριση. Μόνο μετά τον έλεγχο αυτό επιτρέπεται η δημοσίευση των διαγωνισμών. Η απαίτηση αυτή, αν και θεσμικά ορθή, παρατείνει τον χρόνο ωρίμανσης κατά αρκετούς μήνες.

-Αδειοδοτήσεις και γνωμοδοτήσεις συναρμόδιων υπηρεσιών

Ανάλογα με το φυσικό αντικείμενο κάθε έργου, προκύπτουν εξειδικευμένες αδειοδοτικές απαιτήσεις

• Περιβαλλοντικές άδειες (ΜΠΕ – ΑΕΠΟ). Σε έργα που περιλαμβάνουν εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ), απαιτείται τροποποίηση της υφιστάμενης ΜΠΕ, εισαγωγή νέων σχεδίων, έγκριση από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, και τελικά νέα ΑΕΠΟ πριν από τη δημοπράτηση.
• Αρχαιολογικές και παλαιοανθρωπολογικές γνωμοδοτήσεις. Σε περιπτώσεις ύπαρξης αρχαιολογικού ή σπηλαιολογικού ενδιαφέροντος στους χώρους για τους οποίους προορίζονται οι παρεμβάσεις και τα έργα, ο φάκελος εξετάζεται από τις αρμόδιες Εφορείες, οι οποίες εισηγούνται στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ). Η τελική έγκριση εκδίδεται μόνο μετά τη θετική γνωμοδότηση του ΚΑΣ, διαδικασία που είναι χρονοβόρα και απαιτητική σε τεχνικά στοιχεία.
• Δασικές γνωμοδοτήσεις. Ακόμη και αν δεν υπάρχει ρητή απαγόρευση επέμβασης, οι δασικές υπηρεσίες πρέπει να γνωμοδοτήσουν επί του χαρακτήρα της έκτασης και να διαπιστώσουν ότι δεν αλλοιώνεται η δασική μορφή.
• Αρχιτεκτονικά Συμβούλια. Για οποιαδήποτε επέμβαση που τροποποιεί την όψη κτιρίου ή περιβάλλοντος χώρου, απαιτείται έγκριση από το Αρχιτεκτονικό Συμβούλιο της οικείας Περιφερειακής Ενότητας.

Επειδή ο κάθε Ιαματικός Φυσικός Πόρος στην Ελλάδα, τυγχάνει να βρίσκεται σε σημεία αρχαιολογικού, δασικού, περιβαλλοντολογικού ενδιαφέροντος, εμπίπτουν κατά βάση στις ειδικές σχετικές ανωτέρω διατάξεις, ενώ όσοι ΟΤΑ διαχειρίζονται ακίνητα δημόσιας περιουσίας, επιθεωρούνται από τα αρχιτεκτονικά συμβούλια, ώστε να τους επιβάλλεται η προσαρμογή των έργων/παρεμβάσεων με το εκάστοτε φυσικό και ιστορικό υπόβαθρο (Landscape/Cultural integration).

Θεσμική και τεχνική επάρκεια των Ο.Τ.Α.

Αρκετοί φορείς διαχείρισης Λουτροπόλεων δεν διαθέτουν τεχνική επάρκεια. Κατά συνέπεια, πρέπει να συνάπτουν Προγραμματικές Συμβάσεις με φορείς που διαθέτουν την αντίστοιχη επάρκεια υλοποίησης/παρακολούθησης τεχνικών έργων (π.χ. τον οικείο Δήμο ή κάποιον αναπτυξιακό φορέα). Η διαδικασία αυτή απαιτεί εγκρίσεις από τα Δημοτικά Συμβούλια και τα Ελεγκτικά Όργανα, με αποτέλεσμα πρόσθετες καθυστερήσεις.

Χρονικός ορίζοντας και ταμειακές υποχρεώσεις

Σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Τουρισμού, εντός τριών (3) μηνών από την απόφαση ένταξης, πρέπει να καταβληθεί προκαταβολή τουλάχιστον 10 % του εγκεκριμένου προϋπολογισμού σε τραπεζικό λογαριασμό του Ο.Τ.Α., για την έναρξη των ενεργειών ωρίμανσης και την πληρωμή των πρώτων δαπανών. Στην πράξη, η ολοκλήρωση όλων των ανωτέρω προ απαιτούμενων ενεργειών (αδειοδοτήσεις, εγκρίσεις, επικαιροποιήσεις μελετών και συμβάσεις τεχνικής υποστήριξης) απαιτεί τουλάχιστον έξι (6) μήνες, ακόμη και στις πιο οργανωμένες περιπτώσεις, ενώ τα έργα έχουν καταληκτική ημερομηνία με βάση τις οδηγίες του υπουργείου περί τα μέσα του 2026.

Αναζήτηση χρηματοδότησης για την ιδία συμμετοχή και τα ποσά που δεν εγκρίθηκαν

Οι περιπτώσεις των ΟΤΑ Λουτροπόλεων δεν εξετάστηκαν με βάση τον 4412, έτσι προέκυψαν τελικώς ζητήματα κάλυψης δαπανών που αποτελούν βασική προϋπόθεση για τη σύνταξη μελετών και των διαγωνισμών (Ο.Ε., Απρόβλεπτα, ΦΠΑ). Επιπλέον, τα ποσοστά της τελικής χρηματοδότησης ανήλθαν κατά βάση στο 50% με το άλλο 50 να καλύπτεται από τον εκάστοτε κύριο του έργου. Στην πράξη αυτό σημαίνει δυο εναλλακτικές, είτε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου είτε λήψη δανείου. Η διαδικασία αυτή απαιτεί νέες εγκρίσεις για το νέο ποσό που χρειάζεται για να ολοκληρωθεί το έργο, προθυμία από χρηματοπιστωτικό ίδρυμα και την πλήρωση βασικών προϋποθέσεων στην περίπτωση της λήψης δανείου από το ταμείο παρακαταθηκών. Συνολικά επιβάλλει επιπλέον αστάθεια στην όλη διαδικασία της ωρίμανσης του εγχειρήματος.

Προϋπόθεση όλων, η απόφαση ένταξης 

Όλες αυτές οι διαδικασίες που αναφέρθηκαν προηγούμενα, δεν θα μπορούσαν να ξεκινήσουν νωρίτερα της απόφασης ένταξης, καθώς η απόφαση ένταξης είναι η προϋπόθεση ενεργοποίησης όλων των διοικητικών και τεχνικών ενεργειών, καθώς πιστοποιεί τη χρηματοδοτική ωριμότητα του έργου και παρέχει στους Ο.Τ.Α. και τη δυνατότητα να προβούν νόμιμα σε ενέργειες όπως επικαιροποιήσεις μελετών, σύναψη προγραμματικών συμβάσεων, αιτήματα αδειοδοτήσεων και προετοιμασία τευχών δημοπράτησης.

Και επειδή ο κίνδυνος απένταξης των έργων είναι ορατός, όχι από ευθύνη των Δήμων αλλά από την απίστευτη καθυστέρηση της αξιολόγησης και της πολυπλοκότητας της πρόσκλησης πρέπει:

• Να μεταφερθούν στο ΕΣΠΑ τα έργα που δεν θα καταφέρουν να ολοκληρωθούν μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης
• Να ενταχθούν τα έργα που δεν θα καταφέρουν να ολοκληρωθούν μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και όλα αυτά που δεν κατάφεραν να υποβληθούν σε ένα Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δήμων, με συγχρηματοδότηση από εθνικούς και τραπεζικούς πόρους (π.χ. Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων), για έργα υποδομών και τοπικής ανάπτυξης, όπως αναφέρεται ρητά στο κείμενο των συμπερασμάτων του Ετήσιου Τακτικού Συνεδρίου της ΚΕΔΕ στην Αλεξανδρούπολη.